Ukraina na tle Europy: alarmujące dane o zakażeniach wirusami zapalenia wątroby typu B i C
Badanie opublikowane właśnie na łamach czasopisma Eurosurveillance dostarcza dowodów na znaczny odsetek osób narażonych w ciągu życia na wirusy zapalenia wątroby typu B (HBV) i C (HCV) w Ukrainie. Próbki krwi pobrano w ramach ogólnokrajowego, reprezentatywnego badania seroepidemiologicznego SARS-CoV-2 przeprowadzonego w 2021 roku. Wyniki wskazują również na istotną, trwającą transmisję tych wirusów w populacji ogólnej.
Na krótko przed Światowym Dniem Wirusowego Zapalenia Wątroby 2025, przypomniano, że wirusowe zapalenie wątroby pozostaje poważnym globalnym problemem zdrowia publicznego oraz jednym z priorytetowych zagrożeń zakaźnych w ramach Celu Zrównoważonego Rozwoju ONZ nr 3. Według raportu WHO Global Hepatitis Report 2024, ogólna częstość występowania HBV w Regionie Europejskim WHO wynosi 1,2%, przy czym Ukraina została wskazana jako jeden z sześciu krajów priorytetowych w zakresie działań przeciwwirusowych.
Diagnostyka antygenu rdzeniowego wirusa HCV (HCcAg) w omawianym badaniu została przerwana przez inwazję Rosji na Ukrainę. Tocząca się wojna i wynikające z niej zakłócenia infrastruktury zdrowia publicznego oraz systemu nadzoru epidemiologicznego utrudniają ocenę wpływu tych wydarzeń na globalne wysiłki w celu eliminacji wirusowego zapalenia wątroby jako zagrożenia zdrowia publicznego do 2030 roku. Było to pierwsze w Ukrainie badanie seroepidemiologiczne oceniające rozpowszechnienie HBV i HCV w populacji dorosłych, mimo wieloletniego zapotrzebowania na takie dane.
Większe ryzyko zakażenia wirusami HBV i HCV u mężczyzn i osób starszych
Naukowcy z Centrum Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia Ukrainy oraz laboratorium medycznego DILA analizowali próbki krwi pobrane w połowie 2021 roku. Oceniono obecność przeciwciał przeciwko HCV, całkowitych przeciwciał przeciwko antygenowi rdzeniowemu HBV (anti-HBc), antygenu powierzchniowego HBV (HBsAg) oraz przeciwciał przeciwko HDV. Obliczono surowe i ważone odsetki seropozytywności dla każdego z markerów, dostosowując dane do demografii Ukrainy.
Wyniki wykazały 3,3% rozpowszechnienie przeciwciał przeciwko HCV oraz 11,6% przeciwciał przeciwko HBV, co świadczy o przebytej lub aktualnej infekcji. Obecność HBsAg (wskazująca na głównie przewlekłą infekcję HBV) stwierdzono u 0,9% badanych. Wśród osób HBsAg-dodatnich, 7,5% miało również przeciwciała przeciwko HDV.
Prawdopodobieństwo wykrycia przeciwciał anti-HBc wzrastało z wiekiem, osiągając najwyższe wartości w grupie powyżej 60. roku życia. Wyższe rozpowszechnienie markerów zakażenia odnotowano na południu Ukrainy, a przeciwciała anty-HCV częściej wykrywano u mężczyzn, mieszkańców miast oraz osób z regionów wschodnich i południowych.
Wyzwania Ukrainy w eliminacji wirusowego zapalenia wątroby
Wyniki badania podkreślają pilną potrzebę kontynuowania szczepień niemowląt i grup ryzyka przeciwko HBV oraz wdrażania regularnych programów badań przesiewowych, leczenia i działań edukacyjnych w zakresie HBV i HCV.
Ukraina przystąpiła do Globalnej Strategii Eliminacji HBV i HCV WHO w 2019 roku. Od tego czasu rozszerzono badania przesiewowe HBV w podstawowej opiece zdrowotnej, zapewniono finansowanie publiczne diagnostyki i leczenia, a także zdecentralizowano opiekę, angażując lekarzy rodzinnych i specjalistów innych dziedzin. Zwiększono również dostępność usług HBV.
Szczepienia HBV zostały wprowadzone do krajowego programu szczepień dzieci w 2002 roku, a wskaźnik zaszczepienia osiągnął 88% w 2024 roku. Nadal jest to poniżej celu WHO wynoszącego 90%. Brakuje także w pełni funkcjonalnego systemu nadzoru krajowego. Strategia Ukrainy w zakresie eliminacji wirusowego zapalenia wątroby zakłada redukcję liczby nowych zakażeń oraz zgonów z tym związanych, co wymaga skutecznego nadzoru epidemiologicznego.
Wojna doprowadziła do masowych przesiedleń wewnętrznych i migracji uchodźców do krajów sąsiednich, przerwała leczenie pacjentów na terenach okupowanych oraz poważnie obciążyła infrastrukturę ochrony zdrowia, co dodatkowo utrudnia walkę z wirusowym zapaleniem wątroby.
Źródło: Eurosurveillance, National representative seroprevalence of viral hepatitis B, C, and D seromarkers in Ukraine, 2021
DOI: https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2025.30.29.2500150
