Związek diety, płci i środowiska życia z ryzykiem zgonu przez oporność bakterii jelitowych
Badanie populacyjne przeprowadzone przez Uniwersytet w Turku (Finlandia) analizowało czynniki związane z częstością występowania oporności na antybiotyki. Oprócz stosowania antybiotyków, z większym obciążeniem opornością wiązały się także dieta, płeć, środowisko życia, poziom dochodów oraz obecność określonych bakterii jelitowych. Wysokie obciążenie opornością wiązało się ze wzrostem ryzyka zgonu z jakiejkolwiek przyczyny aż o 40% w trakcie 17-letniej obserwacji.
Bakterie oporne na antybiotyki powodują rocznie ponad milion zgonów na całym świecie, a liczba ta szybko rośnie.
Najnowsze badanie wykazało, że wzrost względnego ryzyka zgonu można przewidzieć nie tylko na podstawie wysokiego obciążenia opornością, ale także podwyższonego ciśnienia tętniczego lub cukrzycy typu 2. Liczba genów oporności na antybiotyki wykrytych w mikrobiocie jelitowej pozwalała przewidywać ryzyko wystąpienia posocznicy lub zgonu w długiej, niemal 20-letniej obserwacji.
Międzynarodowy zespół badawczy przeanalizował próbki kału od ponad 7000 Finów w ramach populacyjnego badania FINRISK. Badacze oceniali czynniki wpływające na częstość występowania genów oporności oraz ich związek z posocznicą i śmiertelnością w ciągu 17 lat obserwacji.
– Fińskie badania populacyjne są unikatowe na skalę światową dzięki krajowym rejestrom zdrowotnym i po raz pierwszy mogliśmy ocenić związek oporności na antybiotyki ze zdrowiem populacji na przestrzeni niemal dwóch dekad. Częstość występowania bakterii opornych stale rośnie, a duże badania populacyjne pomagają lepiej zrozumieć rolę demografii i stylu życia w przeciwdziałaniu temu problemowi – podkreśla dr Katariina Pärnänen, pierwsza autorka badania i badaczka Rady ds. Badań Naukowych Finlandii.
Oprócz antybiotyków, dieta i czynniki społeczne zwiększają obciążenie opornością
Najważniejszym czynnikiem wyjaśniającym liczbę genów oporności okazało się stosowanie antybiotyków, które prognozowało wzrost oporności nawet po wielu latach od zakończenia leczenia. Efekty antybiotyków na mikrobiotę jelitową mogą być długotrwałe.
Najczęściej wykrywanymi genami oporności były te związane z tetracyklinami, a stosowanie tych antybiotyków najsilniej korelowało z poziomem oporności.
Oprócz tego wykazano, że na skład mikroflory jelitowej wpływ mają dieta i inne czynniki. Badanie wykazało, że niektóre bakterie jelitowe, szczególnie Escherichia coli i Bacteroides (związane z dietą zachodnią), były silnie związane z większym obciążeniem opornością. Z kolei bakterie uznawane za korzystne dla zdrowia, jak Bifidobacterium oraz Prevotella (związane z dietą bogatą w błonnik), wiązały się z niższym obciążeniem. Żywność bogata w błonnik, jak jagody, ziemniaki czy chleb żytni, również korelowała z niższą opornością.
Żywność może być źródłem przenoszenia bakterii opornych na antybiotyki – surowe warzywa, sałata oraz drób, które często zawierają duże ilości takich bakterii, były związane z wyższym obciążeniem opornością.
Poza dietą, czynniki społeczne, takie jak płeć, miejsce zamieszkania czy dochody, również wpływały na obciążenie opornością. Kobiety miały systematycznie wyższy poziom oporności niż mężczyźni. Zamieszkiwanie dużych miast, terenów gęsto zaludnionych oraz wysoki status materialny także były związane z wyższym ryzykiem.
– Te wyniki są ciekawe, bo czynniki te zazwyczaj wiązane są raczej z lepszym stanem zdrowia – podkreśla Pärnänen.
Obciążenie opornością istotnym wskaźnikiem zdrowia – prognozuje ryzyko sepsy i zgonu
Badanie wykazało, że wysokie obciążenie opornością wiązało się z 40% wyższym ryzykiem zgonu z jakiejkolwiek przyczyny i ponad dwukrotnie wyższym ryzykiem sepsy w ciągu 17 lat obserwacji. Szczególnie wyraźny związek odnotowano w przypadku zgonów związanych z infekcjami układu oddechowego. Badanie nie wykazuje związku przyczynowego, ale sugeruje, że obciążenie opornością może być użytecznym wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia.
Obliczenia naukowe odgrywają kluczową rolę w analizie danych z badań populacyjnych i sekwencjonowania DNA.
– Nasze badania pokazują, jak uczenie maszynowe i superkomputery mogą pomóc rozwiązywać wyzwania zdrowia publicznego. Superkomputery zarządzane przez fińskie centrum nauk informatycznych CSC należą do najlepszych w Europie i zapewniają nam przewagę w badaniach – podkreśla prof. Leo Lahti z Uniwersytetu w Turku, koordynator badania.
Na poziomie populacyjnym ograniczenie stosowania antybiotyków jest najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia obciążenia opornością, ale wyniki sugerują, że każdy może przyczynić się do ograniczenia jej rozprzestrzeniania i skutków.
– Zapobieganie infekcjom, higiena rąk, higiena żywności oraz zbilansowana dieta wspierają zdrowie jelit. Zwracając na to uwagę, każdy z nas może pomóc ograniczyć rozprzestrzenianie oporności na antybiotyki – podsumowuje Pärnänen.
Źródło: Nature Communications, Variation and prognostic potential of the gut antibiotic resistome in the FINRISK 2002 cohort, University of Turku
DOI: https://doi.org/10.1038/s41467-025-61137-x
