Potencjalny przełom w terapii zakażeń wirusem HTLV-1 – wyniki badań australijskich naukowców

Badanie wskazuje pierwsze na świecie metody leczenia zapobiegające zagrażającej życiu infekcji wirusowej

Na całym świecie około 10 milionów osób żyje z groźnym dla życia wirusem HTLV-1. Pomimo tego wiedza o tym patogenie pozostaje ograniczona, a obecnie nie istnieją żadne metody zapobiegania ani leczenia tej infekcji.

Przełomowe badanie, współprowadzone przez australijskich naukowców, może jednak zmienić tę sytuację. Wykazano w nim bowiem, że istniejące już leki przeciw wirusowi HIV mogą skutecznie hamować przenoszenie wirusa HTLV-1 u myszy.

Rezultaty badania, opublikowane w czasopiśmie „Cell”, mogą doprowadzić do opracowania pierwszych terapii zapobiegających szerzeniu się tego wirusa, który jest szczególnie rozpowszechniony w społecznościach rdzennych na całym świecie, m.in. w Australii Środkowej.

Praca badawcza, przeprowadzona przez Instytut WEHI oraz Instytut Infekcji i Odporności im. Petera Doherty’ego (Doherty Institute), wskazuje również nowy cel terapeutyczny, dzięki któremu możliwe byłoby całkowite usunięcie komórek zakażonych HTLV-1 u osób z przewlekłą infekcją oraz zapobieganie postępowi choroby.

Kluczowe wnioski:

• Nowe badania prowadzone przez WEHI i Doherty Institute mogą umożliwić powstanie pierwszych terapii profilaktycznych przeciwko HTLV-1 – jednemu z najbardziej zaniedbanych wirusów na świecie.
• Dwa leki przeciwwirusowe stosowane już w leczeniu HIV okazały się skuteczne w hamowaniu przenoszenia wirusa HTLV-1 w mysich modelach wyposażonych w ludzki układ odpornościowy.
• W połączeniu ze środkiem wywołującym śmierć komórek, leki anty-HIV doprowadzały do niszczenia komórek zakażonych HTLV-1, co otwiera drogę do potencjalnego leczenia zakażonych pacjentów.
• Odkrycia te mogą szybko umożliwić rozpoczęcie badań klinicznych nad skutecznością tych leków w zapobieganiu zakażeniom HTLV-1.

Wirus ludzkiej białaczki komórek T typu 1 (HTLV-1) zakaża komórki T – te same, które atakuje wirus HIV. Komórki te są kluczowymi elementami układu odpornościowego odpowiedzialnymi za zwalczanie infekcji.

U niewielkiego odsetka osób zakażonych HTLV-1, po długim okresie trwania infekcji, rozwijają się poważne choroby, takie jak białaczka limfocytów T dorosłych (ATL) oraz zapalenie rdzenia kręgowego.

Dr Marcel Doerflinger, współautor badania i kierownik laboratorium w WEHI, podkreśla znaczenie wyników, które mogą pomóc w znalezieniu pilnie potrzebnej strategii leczenia i profilaktyki jednego z najbardziej zaniedbanych wirusów świata.

„Nasze badanie po raz pierwszy wykazało możliwość skutecznego hamowania tego wirusa w żywym organizmie. Objawy zakażenia HTLV-1 mogą ujawnić się dopiero po dekadach, a wówczas szkody immunologiczne są już bardzo zaawansowane. Zahamowanie przenoszenia wirusa pozwoliłoby zapobiec tym nieodwracalnym uszkodzeniom i rozwojowi ciężkiej choroby” – mówi dr Doerflinger.

W ramach dziesięcioletnich badań zespół opracował pierwszy na świecie humanizowany mysi model infekcji HTLV-1, umożliwiający badanie zachowania wirusa w organizmie o układzie odpornościowym zbliżonym do ludzkiego. Myszy otrzymały przeszczepy ludzkich komórek odpornościowych podatnych na infekcję wirusem HTLV-1, w tym unikalnego dla Australii szczepu HTLV-1c. Zarówno szczepy międzynarodowe, jak i australijski powodowały rozwój białaczki oraz zapalnej choroby płuc.

Myszy poddano terapii dwoma lekami przeciwwirusowymi: tenofowirem i dolutegrawirem, stosowanymi standardowo w leczeniu HIV. Okazało się, że oba preparaty równie skutecznie hamowały przenoszenie HTLV-1.

„Najbardziej ekscytujące jest to, że oba te leki są już szeroko stosowane u pacjentów z HIV, więc istnieje bezpośrednia ścieżka do klinicznego wykorzystania naszych odkryć. Nie musimy zaczynać od zera – wiemy już, że te leki są bezpieczne i skuteczne, a teraz potwierdziliśmy ich potencjał w leczeniu HTLV-1” – mówi dr Doerflinger.

Ponadto zespół odkrył, że komórki zakażone wirusem HTLV-1 mogą być selektywnie niszczone przy zastosowaniu leków przeciwwirusowych w połączeniu z inhibitorem białka MCL-1, które normalnie chroni zakażone komórki przed apoptozą. Obecnie naukowcy pracują nad terapiami RNA, które mogłyby blokować MCL-1 i umożliwić przyszłe leczenie HTLV-1.

Opracowanie humanizowanych modeli mysich przez dra Jamesa Cooneya i prof. Marca Pellegriniego pozwoliło także lepiej zrozumieć, jak różne szczepy wirusa HTLV-1 wpływają na rozwój choroby, co ma szczególne znaczenie dla unikalnego australijskiego szczepu HTLV-1c.

Przeprowadzone badania są przełomowe również ze względu na współpracę z organizacjami rdzennych mieszkańców Australii oraz działaniami, które doprowadziły WHO do oficjalnego uznania HTLV-1 za patogen stanowiący zagrożenie dla ludzi.

Źródło: Cell, Combination antiretroviral therapy and MCL-1 inhibition mitigate HTLV-1 infection in vivo
DOI: https://doi.org/10.1016/j.cell.2025.06.023