Postępy i przeszkody w rozwoju szczepionki przeciw wirusowi Nipah – komentarz ekspertów
W liście do redakcji czasopisma LabMed Discovery naukowcy przedstawiają szczegółowy przegląd aktualnego stanu badań nad szczepionką przeciwko wirusowi Nipah (NiV), podkreślając zarówno osiągnięcia naukowe, jak i istotne wyzwania, które nadal hamują postęp. Wirus Nipah, będący odzwierzęcym patogenem o śmiertelności sięgającej nawet 75%, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego z powodu możliwości transmisji z człowieka na człowieka oraz braku zatwierdzonych metod leczenia lub szczepień. NiV wywołuje coroczne ogniska zakażeń m.in. w Bangladeszu, a jego naturalny rezerwuar, czyli rudawka wielka (Pteropus), utrzymuje stałe ryzyko transmisji.
Autorzy wyjaśniają, że choć żadna szczepionka dla ludzi nie została dotąd zatwierdzona, w ostatnich latach odnotowano istotne postępy. Kilka platform szczepionkowych wykazało obiecujące wyniki w badaniach przedklinicznych na modelach zwierzęcych, w tym:
- szczepionki podjednostkowe oparte na glikoproteinie G wirusów Nipah i Hendra (np. szczepionka HeV-sG stosowana u koni pod nazwą Equivac w Australii),
- szczepionki oparte na wektorach wirusowych eksponujących glikoproteiny powierzchniowe NiV,
- szczepionki w postaci cząstek wirusopodobnych (VLP), imitujące strukturę wirusa, ale pozbawione materiału infekcyjnego,
- szczepionki mRNA, które wykazały szybki potencjał rozwojowy, bezpieczeństwo i silną odpowiedź immunologiczną w badaniach przedklinicznych,
- szczepionki DNA, cenione za stabilność i niskie koszty produkcji, choć wykazujące niższą immunogenność w porównaniu do technologii mRNA.
Pomimo obiecujących strategii autorzy wskazują na kluczowe przeszkody, które nadal utrudniają opracowanie i wdrożenie skutecznej szczepionki:
- sporadyczny charakter ognisk choroby uniemożliwia prowadzenie szeroko zakrojonych badań skuteczności u ludzi,
- ograniczone finansowanie, szczególnie w krajach o niskim i średnim dochodzie, hamuje długoterminowe prace badawczo-rozwojowe,
- obawy o bezpieczeństwo, związane z neurotropowym charakterem wirusa, wymagają ostrożnej ewaluacji kandydatów na szczepionki,
- luka translacyjna pomiędzy skutecznością w modelach zwierzęcych a zastosowaniem u ludzi utrudnia procesy rejestracyjne.
Zdaniem autorów pokonanie tych barier wymaga trwałej współpracy międzynarodowej, zwiększenia inwestycji oraz opracowania innowacyjnych ram regulacyjnych wspierających prowadzenie badań klinicznych i przyspieszających wdrażanie obiecujących technologii. Sukces szczepionek mRNA i wektorowych w innych chorobach, takich jak Ebola czy COVID-19, daje podstawy do optymizmu wobec podobnych rozwiązań w kontekście NiV.
Podsumowując, autorzy apelują do środowiska naukowego i światowych liderów zdrowia publicznego o nadanie priorytetu rozwojowi szczepionki przeciw wirusowi Nipah. Dalsze badania i współpraca międzynarodowa mogą doprowadzić do powstania bezpiecznego i skutecznego preparatu, co byłoby istotnym krokiem na rzecz globalnego bezpieczeństwa zdrowotnego i przygotowania na przyszłe pandemie.
Źródło: LabMed Discovery / Shanghai Jiao Tong University Journal Center
DOI: doi.org/10.1016/j.lmd.2025.100044
